De Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW), de Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren (TOGS) en de Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) zijn de bekendste steunmaatregelen. Dat in de politiek en de samenleving veel over deze maatregelen is gediscussieerd moge duidelijk zijn, maar ook in de rechtszaal zijn discussies niet uitgebleven. Getwist wordt onder meer over de vraag of deze subsidies overdraagbaar – en in het verlengde daarvan verpandbaar zijn.
In dit artikel wordt de juridische basis van deze maatregelen besproken, de mate van overdraagbaarheid en de mogelijkheid tot verpanding. Ook komen uitspraken over dit onderwerp van de Rechtbank Midden-Nederland en Amsterdam aan de orde.
Hoe zit het juridisch?
Voornoemde steunmaatregelen hebben met elkaar gemeen dat ze kwalificeren als subsidies. Volgens de wet zijn subsidies aanspraken op financiële middelen die door een bestuursorgaan zijn verstrekt met het oog op bepaalde activiteiten van de aanvrager. Ondernemingen in nood konden als gevolg van het wegvallen van omzet door het coronavirus financiële steun aanvragen bij de overheid. Werd de aanvraag goedgekeurd, dan ontstond daarmee een vorderingsrecht op de overheid.
De wet regelt dat (onder meer) vorderingsrechten overdraagbaar zijn, tenzij de wet of de aard van het recht zich tegen overdracht verzet. Dit geldt ook voor vorderingen op de overheid. Voorts bepaalt de wet dat wanneer een (vorderings)recht overdraagbaar is, het ook mogelijk is om dat recht te bezwaren met een zekerheidsrecht zoals bijvoorbeeld een pandrecht. Financiers vestigen dergelijke zekerheden doorgaans bij de verstrekking van bedrijfsfinancieringen om er zo zeker mogelijk van te zijn dat de onderneming de financiering – ook in geval van faillissement – kan terugbetalen.
In de wetten die ten grondslag liggen aan de tijdelijke noodmaatregelen heeft de wetgever niets geregeld over de overdraagbaarheid van de zogenaamde coronasubsidies aan derden. Voor het antwoord op de vraag of deze subsidies overdraagbaar – en daarmee verpandbaar zijn, moet dus worden aangesloten bij de aard van het recht. De aard van het (vorderings)recht kan worden bepaald aan de hand van het karakter ervan. Kort gezegd wordt een recht niet overdraagbaar geacht wanneer het een strikt persoonlijk karakter heeft. Het schoolvoorbeeld van een dergelijk recht is de subsidie die aan een specifieke kunstenaar wordt verstrekt voor het maken van een schilderij in zijn of haar unieke stijl. De vraag die rijst is of de aard van de coronasubsidies zich verzet tegen overdracht (en verpanding) aan een ander nu nagenoeg elke onderneming deze subsidies kon aanvragen.
Rechtspraak
Inmiddels zijn de nodige procedures opgestart en gevoerd over dit onderwerp. Zo moest de Rechtbank Midden-Nederland zich in haar vonnis van 30 maart 2022 onder meer buigen over de vraag of de door de werkgever ontvangen NOW-subsidie en TOGS naar hun aard overdraagbaar waren en daardoor onder het pandrecht van de betrokken financier vielen. In deze zaak meende de curator van de failliete werkgever van niet en de financierende bank met een vordering op de gefailleerde onderneming stelde van wel.
De rechtbank overwoog samengevat dat de aard van de NOW-subsidie zich tegen overdracht verzet omdat het doel van de deze subsidie was gelegen in het behoud van werkgelegenheid en omdat tegenover deze subsidie de nodige verplichtingen stonden van werkgevers om dat doel te bereiken:
‘Het overdragen door de werkgever van zijn vorderingsrecht op deze subsidie aan een bank verdraagt zich niet met de hiervoor weergegeven doelstelling van de NOW. Immers, in dat geval komt de subsidie niet toe aan de werknemers van de werkgever, voor wie die subsidie in feite is bedoeld.’
De TOGS-subsidie was volgens de rechtbank wel overdraagbaar omdat deze subsidie een tegemoetkoming was in de schade die werd geleden door ondernemingen in bepaalde sectoren. Het ging aldus de rechtbank om een subsidie voor de gedupeerde onderneming en het was aan die onderneming zelf om te bepalen hoe deze subsidie zou worden besteed. Overdracht aan de bank valt hier volgens de Rechtbank Midden-Nederland ook onder.
Bijna een jaar later heeft de Rechtbank Amsterdam een vonnis gewezen in verband met de Wet Homologatie Onderhands Akkoord (WHOA). In die zaak verzochten de verzoekers de rechtbank om uitspraak te doen over hun stelling dat de bank in kwestie een pandrecht had op alle vorderingen, waaronder de vorderingen op de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO) uit hoofde van de TVL-subsidie.
De Rechtbank Amsterdam zag voor wat betreft de aard en het doel van de TVL-regeling overeenkomsten met de hiervoor besproken NOW-regeling, namelijk behoud van ondernemingen en werkgelegenheid. Onder verwijzing naar het vonnis van de Rechtbank Midden-Nederland oordeelde de rechtbank:
‘(…) dat het overdragen van het vorderingsrecht van een onderneming op TVL-subsidie aan een financier zich niet verdraagt met de doelstelling van de regeling. De aard van de vordering staat ook in deze verpanding in de weg.’
Problem solved?
Niet bepaald! Financiers zien het voorgaande namelijk nog altijd anders. Deze subsidies zouden geen strikt persoonlijk karakter hebben en ook het doel ervan zou zich niet tegen overdraagbaarheid en dus verpandbaarheid verzetten. Het is dan ook de verwachting dat nog de nodige procedures en uitspraken zullen volgen.
Zo vinden onder meer tussen curatoren van gefailleerde ondernemingen en financiers van die ondernemingen nog discussies plaats over dit onderwerp. In het verlengde hiervan wordt ook getwist over de goede – of kwade trouw van de financiers op het moment dat een niet verpande subsidie aan hen werd overgedragen door middel van verrekening. Hierover leest u meer in het volgende artikel van deze reeks.
Bent u op zoek naar een advocaat faillissementsrecht of hebt u vragen over zekerheden? Neem dan contact met ons op. Wij helpen u graag verder.
